Noordereiland  Rotterdam

"Alleen de stad wil je levend. De natuur geeft helemaal niks om jou."

"Rotterdam is een totaal onderschatte bestemming. Ik raad mijn lezers aan in Rotterdam uit de trein te stappen voordat ze doorreizen naar Amsterdam. De stad is modern en heeft een bijzondere vibe. Wie geïnteresseerd is in het hedendaagse Nederland kan niet om Rotterdam heen. Juist vanwege de vele culturen bieden de Rotterdamse wijken veel verrassingen. En waar ter wereld vind je in het stadscentrum een beeld van de kerstman met een buttplug? Bij ons in de VS krijgen mensen een hartaanval als ze zoiets zien."

Ryan Ver Berkmoes, Amerikaans schrijver, in het Algemeen Dagblad van dec. 2013.

"De dynamiek, de chemie, de werklust, het chagrijnige. Ja heerlijk. Lekker kankeren op Feyenoord, het leukste wat er is. En dan tegelijkertijd apetrots zijn als het allemaal wel een keertje lukt. Als alles goed gaat, is het ook niet leuk. We moeten roeien met de riemen die we hebben, dat heb je als je platgebombardeerd bent. De volgende dag moet je puin gaan ruimen en opbouwen. Daar komt onze mentaliteit vandaan. Geen kapsones: Rotterdam doen wat ze moeten doen en dat doen ze hard." 

Martin van Waardenberg in Gers Magazine # 2 - maart 2013

"Wer die Vergangenheit nicht kennt, kann die Gegenwart nicht verstehen und die Zukunft nicht gestalten"

"Het DNA van de stad uit zich vooral in de eigenzinnige manier van doen en denken. De stad gaat zijn eigen gang, stelt zich niet afhankelijk van anderen in Den Haag of Brussel op, maar initieert zelf." 

Maasstad, Nultien, Roda, Roffa, Rotta, Rotterdam, Rotown of Werkstad
Rotterdam heeft vele namen. Zijn oorsprong ligt bij het riviertje De Rotte. Op haar beurt dankt zij mogelijk haar naam aan het daarop afwateren van het rootwater. Water, afkomstig van het veld- of dauwroten van de hennep en het vlas op de akkers. Het bij de Rotte ontstane handelsplaatsje wordt Rotta genoemd.
In 1270 wordt de Rotte afgedamd. Men gebruikt onder meer een eiken punter, een klein bootje, om het laatste gat van de Rotte|dam te dichten. 721 Jaar later; 1991, wordt het bij archeologisch onderzoek opgegraven. Op 18 januari 2022 plaatst men het vaartuigje in de Centrale Bibliotheek Rotterdam.

Na ontvangen privileges in 1299 en 1328 krijgt Rotterdam op 07 juni 1340 haar naam en stadsrechten van graaf Willem IV.
In straattaal wordt de stad nu onder meer 'Nultien' of 'Roffa' genoemd. Een poppodium-cafe-restaurant in de Maasstad gebruikt de naam 'Rotown'. Met ruim 170 nationaliteiten en een andere kijk daarop is Rotterdam inmiddels een stad van superdiversiteit.

Het Noordereiland
Met de aanleg van de Nieuwe Waterweg volgt de geboorte van het Noordereiland rond 1872-1874. Het eiland ontstaat door het graven van de Noorderhaven, de latere Koningshaven in het eiland Feijenoord (Feije's oord), aan de linkeroever van de Nieuwe Maas. Een van de belangrijkste mondingsarmen van de Rijn. Ooit stonden op Feijenoord de Admiraliteitsgalg en een pesthuis. Gebleken is dat de plek op Feijenoord die nu Noordereiland is, al vanaf de 8e of 9e eeuw bewoond wordt. Rond 1840 wordt westelijk van het Zwanegat een sleephelling aangelegd. Daarnaar is mijn 'Sleephellingstraat' vernoemd. Na de vorming van het eiland en het gelijktijdig ontwikkelen van het gebied Feijenoord, wordt het eiland bebouwd. In 1870 komen al de eerste 640 bewoners in verband met de werkzaamheden op Feijenoord. Er gaan veel inrichtingsplannen vooraf aan de bouw van de eerste huizenblokken en het plantsoen. 

Bedrijven
Er vestigen zich bedrijven zoals in 1883 de N.V. Electriciteitsmaatschappij, systeem 'De Khotinsky' van de Rus Achilles de Kothinsky. De fabriek staat aan de Prins Hendrikkade 35 op de hoek van de De Ruyterstraat en vervaardigt accumulatoren en gloeilampen. De eerste gloeilamp komt in 1885 in de handel. Behalve het produceren van gloeilampen wil De Khotinsky de stad aansluiten op het lichtnet, maar de gemeente weigert de bouw van vier elektriciteitsstations. De Khotinsky vertrekt naar Gelnhausen en het fabriekspand wordt door drukkerij Hofmans in gebruik genomen.
Behalve De Khotinsky worden ook de kistenfabriek van Van der Lugt, Frans Swarttouw, Hulskamp, Hotel Fritschij en cafe De Zwarte Ruyter gebouwd. In 1878 komen de eerste draaibruggen in gebruik die tussen 1926 en 1929 worden vervangen door de huidige spoorbrug 'De Hef' en de Koninginnebrug.

Woningen
Rond 1880 tekent A.W. Mees het definitieve orthogonale stratenplan. De Van der Takstraat wordt als eerste aangelegd. Er komen huizenblokken met etagewoningen, bedrijven en kantoren in de bouwstijlen Eclecticisme, Art-Nouveau en Neo-Renaissance.

Benauwende dagen
Rond 1900 wonen er al 8700 mensen. In 1940 is dit aantal 13000. Het is het tweede kalenderjaar van de Tweede Wereldoorlog, Het jaar ook van de nazi-invasie van vrijdag 10 mei om 04:55 uur op het Noordereiland. Op 14 mei is daar het korte, maar grote en hevige bombardement op de stad. Tussen 10 en 14 mei vallen in Rotterdam 1150 doden. Nederlandse en Duitse militairen en voor het grootste deel burgerslachtoffers. De jongste net19 dagen oud, de oudste is een vrouw van 91 jaar.
De 13000 eilandbewoners kunnen tijdens die eerste dagen van de invasie in mei geen kant meer op. Ingeklemd tussen de macht van de nazi-militairen en het vuur van de eigen Mariniers staan zij doodsangsten uit en maken benauwende dagen door. Dank zij de aanwezigheid van de nazi-bezetters blijft het grootste deel van het eiland in die meidagen gespaard. De schade die op 10 en 11 mei 1940 wordt aangericht op de oostelijke en westelijk punt van het eiland, wordt veroorzaakt door z.g. 'friendly fire'. Het zijn de bommen van de RAF en de Nederlandse Militaire Luchtvaart. Deze bombardementen veroorzaken doden en veel gewonden onder de eilandbewoners. Dát wordt tijdens de oorlog en zal decennia lang daarna stil gehouden worden, maar de eilandbewoners weten beter!
Lees mijn relaas 'Het Kaf en het Koren'.

Die oorlogstijd is gelijk mijn Lagere Schooltijd. Willem Wilmink, *1936-†2003, geeft de ervaring van een oorlogskind treffend weer in zijn gedicht 'oorlog'.
Lees het hier.

Water
"Paul, wakker worden, nu varen ze echt door de straat!"  roept mijn moeder. Ze had dit wel eens meer gesuggereerd als er springvloed was en de kades onder water stonden. In de nacht na volle maan van 31 januari op 01 februari 1953 is het echter menens en staat het hele Noordereiland onder water. Een combinatie van springvloed en noordwesterstorm is de oorzaak. Hoewel altijd omringt door de Nieuwe Maas is het water deze nacht wel héél dichtbij. In onze gemeenschappelijk gang staat het peil tot aan de overloop; ruim 1 meter boven straatniveau. De golven dreunen tegen de buitendeur. Het is een onwezenlijk schouwspel. In onze straat drijven, meegesleurd door de voortgejaagde golven, allerlei goederen die van de beide kades zijn weggespoeld. Een buurman komt roeiend tot aan zijn voordeur. De bewoners lijken gevangen te zijn op het eiland. Ondanks het hoge water proberen enkele mensen die zondag toch nog de Stieltjespleinkerk te bereiken.

Montmartre aan de Maas
Het eiland is in de loop van de tijd wat korter geworden door de bouw van Metro en Erasmusbrug. 'De Punt', mijn vroegere speelterrein, is verdwenen. De woonwijk meet nu ongeveer 1200 x 250 meter. Na enkele jaren van teruggang wonen er nu weer ca. 3500 mensen, waaronder veel kunstenaars; vandaar de bijnaam.
Er zijn (rijks-) monumenten zoals de Naald van Stieltjes van 1884, het Hulstkampgebouw uit 1892, de Wilhelminafontein uit 1898 en het kantoorgebouw Ooms dat uit 1915 dateert. Opvallend zijn ook de gevelschilderingen.
Sinds 2001 ligt op de Prins Hendrikkade de zwarte Brandgrenssteen. Het is de zesde steen, die overigens afwijkt van de vijf andere in de stad.
De wijk Noordereiland heeft sinds 2005 de status van 'Beschermd Stadsgezicht'. Stichting MM wil van het eiland een van de creatieve plekken van Rotterdam maken.

Noordereiland Opera
Als aanvulling op het concept van Joe Cillen, kunstenaar op het Noordereiland, ontstaat in 2010 'De Scheepsopera Noordereiland'. De opera, gespeeld door bewoners van het eiland is een groeiproject. Het gaat over de geschiedenis van het Noordereiland in muziek en zang. In dat jaar start de Prelude. Daarna volgen meerdere aktes. Bewoners en belangstellenden kunnen jaarlijks de verhaallijn volgen tijdens een uitvoering. De organisatie is inmiddels overgegaan in een nieuwe vorm, met een nieuw bestuur, een nieuwe opzet en een nieuwe naam. Die heet 'Noordereiland Opera' en omvat nu zes aktes.

▄